Балалар денсаулығын сақтау және электронды темекінің таралуын болдырмау жолдары

Электронды темекі  соңғы жылдары жастар арасында кең таралып, балалар денсаулығына зор қауіп төндіріп отыр. Бұл өнімдердің танымалдылығы, олардың зияны мен қолжетімділігі балалардың денсаулығына кері әсерін тигізуде. Осыған байланысты, Түркістан қаласының тұрғандары назарына балаларды электронды темекіге тәуелділіктен қорғау және олардың денсаулығын сақтау жайындағы мәліметтерді ұсынамыз.

Ең алдымен ақпараттық науқандар ұйымдастыру керек. Балалар мен ата-аналар арасында электронды темекінің зияны туралы кең ауқымды ақпараттық науқандар жүргізу керек. Олардың басты мақсаты – балалар мен жасөспірімдерге электронды темекінің шынайы зияны туралы білім беру. Бұл науқандар мектептерде, қоғамдық ұйымдарда, әлеуметтік желілерде өткізілуі мүмкін. Психологтар мен медицина мамандары балаларға түсінікті тілде темекінің ықпалы туралы баяндауы маңызды. Электронды темекіге қарсы тиімді күрестің бір жолы – мектеп бағдарламасына арнайы денсаулықты сақтау сабағын енгізу. Онда оқушыларға зиянды әдеттерден, оның ішінде электронды темекіден бас тартудың пайдасы және дұрыс өмір сүру салтын ұстанудың маңызы туралы білім беріледі. Оқушыларды жасынан бастап дұрыс таңдау жасауға үйрету олардың болашақта зиянды әдеттерден аулақ болуына ықпал етеді.

Сонымен қатар, электронды темекінің таралуын болдырмау үшін оның сатылуына бақылауды күшейту қажет. Балалар мен жасөспірімдерге бұл өнімдерді сатуға қатаң тыйым салынғанына қарамастан, кейде оларды оңай сатып ала алады. Сондықтан сатылымды қадағалау жүйесін күшейтіп, темекі өнімдерінің сатылу ережелерін бұзған кәсіпкерлерге айыппұл салу немесе лицензиясын алып қою сияқты қатаң шаралар қолдану керек. Ата-аналардың балалардың денсаулығын қорғаудағы рөлі өте зор. Олар балаларымен ашық сөйлесіп, зиянды әдеттердің салдары туралы түсіндіруі керек. Сондай-ақ балалардың бос уақытын пайдалы іспен айналысуына ықпал ету – спорт, өнер немесе ғылым сияқты қызықтыратын салаларға тарту арқылы зиянды әдеттерден аулақ болуына көмектеседі.

Мемлекет тарапынан электронды темекіге қарсы заңдарды қатаңдату – бұл күрестің маңызды бөлігі. Балалар мен жасөспірімдерге темекі өнімдерін жарнамалауға, сатуға және пайдалануға шектеулер енгізілуі тиіс. Сонымен қатар, электронды темекіде қолданылатын заттардың құрамын қадағалау мен бақылау үшін стандарттар белгіленуі қажет. Денсаулық сақтау саласында балалар мен жасөспірімдер арасында электронды темекіні пайдаланудың алдын алу бағдарламаларын дамыту қажет. Бұл бағдарламалар тек қана зиянды әдеттердің алдын алуды емес, сондай-ақ психологиялық қолдау көрсетуді де қамтуы керек. Медицина қызметкерлері балалармен жұмыс істеу барысында электронды темекіге тәуелділіктің белгілерін ерте анықтап, қажетті кеңес беруі тиіс.

Балалар мен темекі шекпейтіндерді қорғау және халықтың денсаулығына зиянды әсерін азайту мақсатында шұғыл түрде электронды темекіге қатысты шектеу шараларын қабылдау қажет. Тұтынушылар пайдаланатын электронды темекінің жалпы халық арасында темекіні тастауға тиімді көмегі дәлелдеген жоқ. Сонымен қатар, оларды тұтынудың қоғамдық денсаулыққа тигізетін кері әсері туралы алаңдатарлық деректер пайда болады. Электронды темекі еркін сатылады және жастар арасында агрессивті түрде насихатталады. Қазіргі уақытта 34 елде электронды темекі сатуға тыйым салынған, 88 елде оларды сатуға рұқсат етілген ең төменгі жас белгіленбеген, ал 74 елде мұндай зиянды өнімдерге нормативтік шектеулер мүлдем жоқ. ДДҰ бас директоры доктор Тедрос Адханом Гебрейюс: «Электронды темекі шегу балалардың жаман әдетіне айналып бара жатыр, олар жас кезінен бастап никотинге тәуелді болу қаупі бар», – деп атап өтті. – «Елдерді өз азаматтарын, әсіресе балалар мен жастарды қорғау мақсатында электронды темекінің таралуының алдын алу бойынша қатаң шаралар қабылдауға шақырамын».

Никотинді электронды темекі тез тәуелділік тудырады және денсаулыққа зияны көп. Олардың денсаулыққа ұзақ мерзімді әсері толық зерттелмеген, бірақ олардан улы зат бөлінеді, атап айтқанда қатерлі ісік тудыратыны және жүрек-қантамыр мен өкпе ауруларының қаупін арттыратыны анықталды. Электронды темекі жас өспірімдерде мидың дамуына теріс әсер етуі мүмкін және оқу қабілетінің бұзылуына әкелуі мүмкін. Электронды темекі жүкті әйелдерде іштегі нәрестенің дамуына теріс әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, электронды темекіден бөлінетін заттармен байланыс қоршаған адамдар үшін қауіпті.

Темекіні тоқтату стратегиялары олардың тиімділігі туралы қол жетімді ең толық мәліметтерге негізделуі керек, темекіге қарсы басқа шаралармен біріктірілуі керек және мониторингіленіп, бағалануы тиіс. Қолда бар деректер негізінде үкіметтерге темекі шегуді тоқтатуға көмектесетін тұтыну тауарлары ретінде электронды темекіні сатуға рұқсат беру ұсынылмайды. Тіпті электронды темекіні насихаттайтын контентпен жай ғана танысу мұндай өнімдерді қолдануға бейімділікті арттыруы мүмкін, сонымен қатар электронды темекіге деген оң көзқарасты қалыптастыруы мүмкін. Зерттеу деректері электронды темекі шегетін жастардың келешекте әдеттегі темекі шегу ықтималдығы үш есе артық екенін көрсетеді. Электронды темекінің таралуын болдырмау және никотинге тәуелділікпен күресу үшін темекіге қарсы күрестің кешенді тәсілімен және ұлттық жағдайларды ескере отырып шұғыл шаралар қажет.

Электронды темекінінің көмегімен темекіні пайдалануды тоқтату стратегиясын жүзеге асыратын кез келген үкімет тиісті клиникалық жағдайларды қамтамасыз ету үшін осындай өнімге қол жеткізу шарттарын бақылауы және осы өнімді дәрілік заттар ретінде реттеуі (дәрілік заттар ретінде сатуға сертификат алу қажеттілігін қоса алғанда) тиіс. Темекі шегуді тоқтату мақсатына жету туралы шешім, тіпті осындай бақыланатын шаралар арқылы да, темекіні тоқтатудың басқа дәлелденген стратегиялары қолданылғаннан кейін ұлттық жағдайларды, сондай-ақ өнімнің таралу қаупін ескере отырып қабылдануы керек.

Темекі өнеркәсібі денсаулыққа залал келтіруден пайда көреді және үкіметте саяси үстелге отыруға және денсаулық сақтау шараларынан бас тартуға ықпал етуге тырысып, өз өнімдерін жаңартады. Темекі компанияларының мұндай өнімдерден аз зиян келтіретін жалған ғылыми дәлелдерді жинауды және таратуды қаржыландыруы, сонымен бірге оларды балалар мен темекі шекпейтіндерге насихаттауы және темекіні миллиардтаған мөлшерде сатуды жалғастыруы ДДҰ тарапынан алаңдаушылық тудырып отыр. Балалар мен жасөспірімдердің электронды темекіні пайдалануы және денсаулыққа зияны туралы деректердің өсіп келе жатқан көлемін ескере отырып, электронды темекінің таралуына қарсы қатаң шаралар қабылдау қажет.

Электронды темекінің балалар арасында таралуын болдырмау үшін кешенді шаралар қабылдау қажет. Ақпараттық-түсіндіру жұмыстарынан бастап, заңнамалық және құқықтық реттеуді жетілдіру арқылы балаларды бұл зиянды әдеттен сақтауға болады. Әрбір ата-ана, мұғалім және қоғамның әрбір мүшесі балалардың денсаулығын қорғауда маңызды рөл атқарады. Электронды темекіге қарсы күрес – тек мемлекеттік органдардың ғана емес, қоғамның барлық мүшелерінің ортақ жауапкершілігі.