Жемқорлықтан жаппай жиренетін жағдайға жету керек- Президент

Түркістан қаласының тұрғындарының назарына сыбайлас жемқорлықтың алдын-алу, оның тәуекелдерін жою және сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту бағытында елімізде атқарылып жатқан түрлі шаралар туралы мәләметтерді ұсынамыз. Осы ретте Мемлекет басшысы тұр­мыс­тық сыбайлас жемқор­лықпен кү­рес мәселесіне де айырықша тоқ­талған болатын.

– Күнделікті өмірде жемқор­лық жағдайларына тап болған жұрт шарасыз күйге түседі, әділ­діктің бар екеніне сенбейді. Пандемиямен жалпы ұлттық деңгейде жаппай күрес жүріп жатқанда пайда табу үшін адам қаншалықты арсыз болуы керек? Мысалы, Алматыдағы Жетісу ауданы әкімдігінің қызметкерлері азаматтарды блок бекеттен өткізу үшін үнемі пара алып отырған. Мұндай деректер бірнеше өңірде байқалды. Тіпті барлық жерде осылай болған шығар деп ойлаймын.

Азаматтарымыз тұрмыстық сы­байлас жемқорлықпен бетпе-бет келіп отырған кезде сіз бен біздің істеп жатқан жұмысы­мыздың еш тиімділігі болмайды. Еш­қандай халықаралық рейтинг­тің де керегі болмай қалатыны түсінікті. Түрлі тарту-таралғы беру, сыйлық талап ету, диплом сатып алу – келмеске кетуі керек.

Бұл үшін қоғамда жем­қор­лықтан жаппай жиренуге қол жеткізуіміз қажет.

Сыбайлас жемқорлыққа қар­сы іс-қимыл агенттігі Үкі­метпен бір­лесіп, тұрмыстық жем­қор­лықпен күрес жөніндегі жол картасын әзірлеуі керек, – деді Президент.

Қасым-Жомарт Тоқаев қоғамдық бақылауды күшейту ісін де басым міндеттердің бірі ретінде атады. Президент сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің барлық салалары бойынша қатаң қоғамдық бақылау жүргізілуге тиіс деп есептейді.

– Мемлекеттік органдар қанша тырысса да, қоғамның қол­дауын­сыз жетістікке жете алмайды. Азаматтарда адалдық идеология­сы қалыптасуы тиіс. Қазір бұл бағытта көптеген жұмыстар атқа­рылуда. Академиялық адалдық лигасы, сыбайлас жемқорлыққа қарсы еріктілері клубтары, адалдық дүңгіршектері және өз өзіне қызмет ету кассалары – осын­дай жобалар туралы ақпарат кеңінен жариялануы керек.

Сонымен қатар сыбайлас жем­қорлыққа қарсы күрестің барлық бағыттары бойынша қоғамдық бақылауды күшейту қажет. Аза­­маттық қоғам мемлекеттік орган­дарға көмектесуге дайын. «Адал Көмек» платформасын құру ар­қылы әлеуметтік осал топтардан шыққан 11 мыңнан астам азамат танымал заңгерлерден тегін кеңес алды, – деді Президент.

Мемлекет басшысы азаматтар­мен диалог орнату арқылы сыбайлас жемқорлық белең алып, қоғам наразылығын туғызып жүрген түйткілді салаларды анықтауға болатынын айтты.

– Адамдар бұрынғыша жо­ға­ры оқу орны, колледж, тіпті мектептердегі сыбай­лас жемқор­лықты айтып, шағым­дана­ды. Жемқорлық азамат­тары­мыз­дың бойына сіңіп, тіпті қоғам­ның қалыпты құбылысына айна­лып кетуі мүмкін. Басты мәсе­ле – осы. Ал кәсіпкерлер жер ко­митеті, өртке қарсы қыз­мет, салық және кеден органдарын жем­қорлық жайлаған деп есеп­­тейді. Жолдың сапасына байла­­нысты да жұртшылықтың алаңдау­шы­лығы жоғары. Сондай-ақ Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл комиссиясы маған су шаруашылығы саласында айтар­лықтай түйткілдер бар еке­­нін хабарлады. Міне, осы мәсе­лелер бойынша қоғамдық бақы­лау тетігі жұмыс жасауға тиіс. Бұл шараға үкіметтік емес ұйым­дарды тартқан жөн. Оларды норма­тивтік-құқықтық актілерді сараптау ісіне қатыстыру керек. Cы­байлас жемқорлыққа қарсы тиім­ді іс-қимыл, онымен ымыра­сыз күрес қоғамның өзекті мәсе­ле­сінің біріне айналғалы  көп жылдың жүзі болды. Еліміздің қауіпсіздігі мен халқымыздың амандығы осы бағыттағы жүйелі әрі табанды шараларға байланыс­ты.

Үкіметке қағазбастылық пен бю­ро­кратияға салынбай, Сыбай­лас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі берген ұсыныстарды бір ай мерзімде жан-жақты пысық­тауды тапсырамын. Соның нәти­жесі бойынша нақты шаралар кешені жасалуы тиіс. Негізгі мақсат – жемқорлықтың тамырына балта шабу, оны түбегейлі жою. Бұл жұмысты еш созбалаңға салмай, қарқынды түрде жүргізу қажет.

Президент Әкімшілігі қолға алынған барлық шараларды қатаң бақылауға алып, нәтижесін маған үнемі хабарлап отыруы керек, – деп түйіндеді сөзін Президент.

Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ағымдағы жылдың 1 қыркүйегінде Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауын жариялап, онда сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың негізгі бағыттарын атап өтті.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес елдің стратегиялық даму басымдықтарының бірі болып табылатынын атап өтті. Осы бағытта бірқатар маңызды міндеттер іске асырылды: Қазақстан ГРЕКО халықаралық ұйымының мүшесі болды, нормативтік-құқықтық актілерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптау институтының жұмысы жаңартылды, бағыныштылардың сыбайлас жемқорлық әрекеттері үшін басшыларды қызметтен босату қағидаты заңнамалық түрде енгізілді.

Мемлекет басшысы пандемия кезеңінде азаматтардың табысы азайып, экономиканы қолдауға бөлінетін қаражаттың ұрлану қаупі артқан кезде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту қажеттігін атап өтті.

– Сыбайлас жемқорлық құбылыстарының себептері мен жағдайларын жоймай-бұл бос әурешілдік.  Адамдар шенеунікті немесе қандай да бір басшыны жауапкершілікке тартып қана қоймай, олар жұмыс істеген мемлекеттік органдардың жұмысында оқиғалардың қайталануын болдырмайтын түбегейлі өзгерістер болғанын көруге тиіс. Әзірге мұндай кешенді және алдын алу жұмыстарын көріп отырған жоқпын. Шенеуніктер бірінен соң бірі өзгеріп отырады, ал жүйелі мәселелер шешілмейді, — деп есептейді Президент.

Мемлекет басшысының айтуынша, медицинадағы сыбайлас жемқорлықты тексеру және ашу пандемия кезінде дәрі-дәрмек тапшылығынан кейін ғана басталды. Бұл саланы цифрландыру кезіндегі заң бұзушылықтар туралы ондаған миллиард теңге жұмсалған соң ғана айта бастады. Бүгінде білім беру, жұмыспен қамту және әлеуметтік нысандарға қыруар қаржы бөлінуде.

«Біз бір жылдан кейін осы салаларда анықталған ұрлықтар туралы тағы да айтпайтынымызға, бұл министрліктер бізде анти-лидерлерде болмайтынына кепілдік беруіміз керек. Көп миллиардтық қаражат ұрланған кезде адамдарға ұстау туралы әдемі есептер қажет емес пе? Біз бұл жұмысты түбегейлі қайта құруымыз керек деп ойлаймын», — деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің барлық бағыттар бойынша жаңа серпін беру қажеттігін атап өтті. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі әрекетсіздік азаматтардың наразылық көңіл-күйі мен құқықтық нигилизмнің өсуіне әкеледі.

Жолдауда деректер базасын одан әрі интеграциялау және мемлекеттік қызметтерді жедел цифрландыру мәселелеріне ерекше назар аудару тапсырылды. Бас прокуратура кәсіпкерлерді қылмыстық қудалау шеңберіне негізсіз тарту фактілерінің жолын тез арада кесуге тиіс.

«Өткен жылғы Жолдауымда мен заңды бизнеске кедергі жасау аса ауыр мемлекеттік қылмыс болып табылатынын айтқан болатынмын. Бұл туралы барлық құқық қорғау органдары, соның ішінде Бас прокуратура да есте сақтауы тиіс. Бизнес пен инвесторлар сыбайлас жемқорлық қысымынан мықты қорғанысты сезінуі тиіс», — деп атап өтті Президент.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың барлық саласында қоғамдық бақылауды күшейтуді белгіледі.

«Адамдар әлі де жоғары оқу орындарында, колледждерде және тіпті мектептерде сыбайлас жемқорлыққа шағымданады. Сыбайлас жемқорлық біздің қоғамға терең еніп, күнделікті құбылысқа айналуы мүмкін. Бұл басты мәселе. Кәсіпкерлер жер комитеті, өртке қарсы қызмет, салық және кеден органдары сыбайлас жемқорлыққа бейім болып қалады деп санайды. Жолдардың сапасы да халықтың жоғары алаңдаушылығын тудырады. Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі комиссия мені су ресурстары саласында елеулі проблемалар бар екендігі туралы хабардар етті. Барлық осы мәселелер бойынша қоғамдық бақылау тетіктері жұмыс істеуі керек. Үкіметтік емес ұйымдарды тартқан жөн. Олардың нормативтік-құқықтық актілерді сараптауға қатысуы қажет»,-деп тапсырды Қасым-Жомарт Тоқаев.

2021 жылдан бастап мемлекеттік қызметшілер, депутаттар, судьялар үшін олардың шоттарды иеленуіне, шетелдік банктерде қолма-қол ақша қаражаты мен құндылықтарды сақтауға қатысты сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа шектеу енгізілетін болады.

Мемлекеттік қызметшілерде немесе квазимемлекеттік ұйымдардың басшыларында қос азаматтық анықталған жағдайда, олар атқаратын лауазымдарынан босатылуға жатады.

Жолдауда құқық қорғау органдары қызметкерлерінің, судьялардың, пара берушілер мен пара алудағы делдалдардың сыбайлас жемқорлық үшін жазаны қатаңдату бөлігінде қылмыстық кодекске өзгерістер енгізу қажеттігі атап өтілді. Сыбайлас жемқорлыққа жол берген тұлғаларға қатысты Президент оларға шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды қолдануды тоқтатуды тапсырды.

Соңында Қазақстан Президенті елдің қауіпсіздігі мен халықтың әл-ауқаты сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің жүйелі әрі тиімді шараларын іске асыруға байланысты екенін атап өтті.