ҚҰҚЫҚТЫҚ САНА — АЗАМАТТАРДЫҢ ҚҰҚЫҚҚА ДЕГЕН КӨЗҚАРАСЫН, ҚҰҚЫҚ НОРМАЛАРЫН ТҮСІНУІН, ОЛАРДЫ САНАЛЫ ТҮРДЕ ОРЫНДАУ ҚАБІЛЕТІН БІЛДІРЕТІН МАҢЫЗДЫ ҰҒЫМ.

Құқықтық сананың деңгейі қоғамның құқықтық мәдениетімен, азаматтардың заңға құрметімен және жалпы құқықтық тәртіптің жағдайымен тығыз байланысты. Қазіргі заманда құқықтық сананы дамыту — мемлекет үшін де, қоғам үшін де маңызды міндеттердің бірі. Себебі құқықтық сауатсыздық құқық бұзушылықтың көбеюіне, заңның беделінің төмендеуіне және әлеуметтік тұрақсыздыққа әкелуі мүмкін.

Құқықтық сана — адамның құқыққа деген түсінігі, құқық нормаларына деген көзқарасы және оларды орындауға деген ішкі дайындығы. Ол үш негізгі компоненттен тұрады:
– Құқықтық білім — заңдарды білу;
– Құқықтық сезім — заңға деген құрмет, сенім, жауапкершілік;
– Құқықтық іс-әрекет — заңды саналы түрде орындау.

Құқықтық сана тек теориялық білім ғана емес, оның практикалық көрінісі — тәртіп пен жауапкершілік.

Құқықтық сананың жоғары деңгейі болғанда қоғамда әділеттілік, тәртіп және тұрақтылық орнайды. Азаматтар заңды құрметтей отырып, оның талаптарын бұзудан аулақ болады. Бұл — қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды факторы.

Құқықтық санасы жоғары адам:
– өз құқықтары мен міндеттерін біледі;
– өз әрекеттерінің салдарын түсінеді;
– заңды бұзбай, қоғамға пайдалы әрекеттер жасайды;
– өзгенің құқығына құрметпен қарайды.

Осындай азаматтар саны артқан сайын қоғамдағы құқық бұзушылық азайып, тұрақтылық күшейеді.

Құқықтық сананың деңгейін көтеру үшін жүйелі жұмыстар қажет. Ең тиімді бағыттар мыналар:

Мектептен бастап жоғары оқу орындарына дейін құқықтық тәрбие жүйелі жүргізілуі тиіс. Оқушылар мен жастардың заңдармен танысуы, құқықтық пәндердің енгізілуі маңызды.

Құқық қорғау органдары, мемлекеттік мекемелер, қоғамдық ұйымдар халыққа құқықтық ақпарат жеткізу жұмысын жүйелі түрде жүргізуі қажет. БАҚ, әлеуметтік желілер арқылы ақпарат тарату — тиімді әдіс.

Отбасы — құқықтық сананың қалыптасатын алғашқы орта. Ата-ананың балаға тәртіп, жауапкершілік, заңға құрмет көрсету үлгісі өте маңызды.

Әр азамат өз ортасында құқықтық тәртіпке үлес қоса алады. Заңсыз әрекеттерді байқаса, тиісті органдарға хабарлау — құқықтық мәдениеттің көрінісі.

Заманауи талаптарға сай заңдарды жетілдіру және құқық қорғау жүйесінің тиімді жұмыс істеуі құқықтық сананы нығайтады.

Құқықтық сананың төмен деңгейі қоғамға бірқатар зиян келтіреді:
– Құқық бұзушылықтардың көбеюі;
– Жастардың теріс жолға түсуі;
– Заңға сенімнің азаюы;
– Сыбайлас жемқорлықтың өсуі;
– Қоғамдағы тұрақсыздық.

Бұл мәселелерді шешу тек жазамен немесе заңды күшейтумен емес, құқықтық мәдениетті тәрбиелеу арқылы жүзеге асады.

Құқықтық сананың деңгейін арттыру — қазіргі қоғамның ең маңызды міндеттерінің бірі. Азаматтың құқықтық білімін күшейту, заңға құрмет көрсету сезімін қалыптастыру және тәртіпке бағыну — құқықтық мемлекеттің негізгі көрсеткіші. Егер құқықтық сана жоғары болса, қоғамда заңның үстемдігі, әділеттілік, тыныштық және тұрақтылық орнайды. Бұл — мемлекеттің дамуы мен гүлденуінің басты кепілі.