ШЫМКЕНТТЕ БИЫЛ ҚАЙСЫ ЖОЛДАР АШЫЛАДЫ?

«Жол – экономиканың күре тамыры» деген сөзді жиі айтамыз. Расында, жолдардың сапалы болуы көлік қатынасының жақсаруына, тауар айналымының артуына және еңбек ресурстарының мобильді болуына ықпал етеді. Бұл өз кезегінде экономиканың барлық секторларындағы белсенділіктің артуына жол ашатыны түсінікті. Алайда, жол сапасының маңыздылығы мұнымен де шектелмейді. Өйткені, жолдың сапасы тұрғындардың қауіпсіздігі мен өмірінің жайлы болуына да тікелей әсер етеді. Әсіресе, Шымкент секілді халық саны 1 миллионнан асқан, жедел дамып келе жатқан шаһар үшін жол-көлік инфрақұрылымының маңызы айрықша. Кең, тақтайдай тегіс, заманауи жолдар болса, жол-көлік оқиғалары да, кептеліс те азаятыны мәлім.

Шымкент қаласында жергілікті билік осынау маңызды бағытқа соңғы жылдары айрықша назар аударып отыр. Қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының мәліметіне сүйенсек, өткен 2022 жылы үшінші мегаполисте 158 нысан бойынша жалпы ұзындығы 289 шақырым жолдарда құрылыс, қайта құру және жөндеу жұмыстары жүрген. Оның ішінде жаңадан салынған және қайта құрылған 3 нысан болса, 152 нысанда орташа жөндеу және 3 нысанда күрделі жөндеу жұмыстары жүрген. Орташа жөндеуден өткен көшелердің арасында 9-ы магистралды жол. Олар – Республика даңғылы, Т.Рысқұлов, Ғ.Иляев, Ж.Тәшенов, Ақназар хан, К.Цеткин, Жолан батыр, Мангелдин және К.Тоқаев көшелері. Сонымен қатар өткен жылы 123 шақырым топырақ көшеге шағал тас төселіпті.
Шымкент қаласының әкімдігі осынау ауқымды жұмысты биылғы жылы да жалғастыруды көздеп отыр. Атап айтқанда, 2023 жылы 201,7 шақырымдық 253 көшеде орташа жөндеу жұмысы жүреді. Сондай-ақ, биыл 140,6 шақырым жолда құрылыс және қайта құру жұмыстарын жүргізу жоспарланып отыр. Міне, осы жолдардың арасындағы қаладағы көлік ағынына, кептелістердің азаюына ықпал ететін бірнеше маңызды нысандар бар. Бүгін сол нысандарға жеке-жеке кеңінен тоқталғымыз келеді.
Біріншіден, жылдың соңына дейін пайдалануға берілетін нысандардың қатарында Д.Қонаев даңғылы жалғасының 2-ші және 5-ші кезеңдері бар. Негізінде бұл даңғылдағы құрылыс жұмыстары шартты түрде 6 кезеңге бөлінгенін айта кету керек. Бірінші кезең – Түркістан көшесінен Тұрысов көшесіне дейінгі аралық. Бұл жердегі құрылыс жұмыстары 2021 жылы аяқталған болатын.
Екінші кезеңінде қазір қызу жұмыс жүріп жатыр. Бұл кезең Тұрысов көшесінен басталып, бұрынғы тігін фабрикасының аумағына дейін, яғни, Терешкова көшесіне дейін жалғасады. Ұзындығы – 1,7 шақырымды құрайды. Бұл – өте күрделі учаске. Өйткені, Қонаев даңғылының Тәуелсіздік және Рашидов көшелерімен қиылыстарында 2 жерасты өткелі салынуда. Міне, осы учаскенің құрылысы биылғы жылы аяқталады деп күтілуде.
Басқарманың мәліметі бойынша, құрылыстың 3-ші кезеңі өткен 2022 жылдың жаз айларында аяқталып, уақытша техникалық пайдалануға берілген. Ол Терешкова көшесінен бастап Бадам өзенінің бойындағы Бөгет көшесіне дейін жалғасып жатыр. Жалпы ұзындығы – 560 метр. Бұл да күрделі кезеңдердің бірі болатын. Себебі мұнда халықаралық темір жолдың астынан ені 42 метрлік өткел салынып, 6 жолақты жол өткізілген. Жолдың екі бетіне аяқжолдар салынып, ол да темір жолдың астынан жаяу жүргіншілер өткелі арқылы өткен. Сондай-ақ, мұнда ирригациялық жүйелердің де құрылысы жүріп, іске қосылған.
Д.Қонаев даңғылы жалғасының 4-ші кезеңі, яғни, Бадам өзені арқылы өтетін көпірдің құрылысы 2021 жылы толығымен аяқталып, қазір пайдалануға дайын күйде тұр. Құрылыстың бесінші кезеңі Бадам өзенінен басталып, Сәуле шағын ауданындағы Саттарханов көшесіне дейін жалғасады. Ал, 6-шы кезең Сәуле шағын ауданынан Шымкент қаласының жаңадан салынып жатқан оңтүстік айналма жолына дейін барып, ары қарай Ташкент тас жолына ұласып кетеді. Түйіндеп айтар болсақ, бүгінде Қонаев даңғылы жалғасының бірінші, үшінші және төртінші кезеңінде құрылыс жұмыстары аяқталған. Биылғы жылы екінші және бесінші кезеңдердегі құрылыс жұмыстары да аяқталса, осы даңғыл арқылы Түркістан көшесінен бастап Сәуле шағын ауданындағы Саттарханов көшесіне дейін көлік қозғалысын ашуға мүмкіндік пайда болады.
Сонымен қатар биыл А-2 айналма жолының 2-ші және төртінші кезеңдері пайдалануға беріледі деп жоспарланған. Бұл нысанның екінші кезеңі Ынтымақ шағын ауданынан Темірлан тас жолына дейінгі аралықты алып жатыр. Жалпы ұзындығы 2,48 шақырымды құрайды. Жолдың ені 80 метр. Екі бағыттағы 4 жолақты жолдың екі жағынан да су ағатын арық, жасыл аймақ, аяқ жол салып, жарық шамдар қою көзделген. Ал, төртінші кезең – Темірлан тас жолынан Бадам өзеніндегі көпірге дейін ұласады. Бұл учаскенің жалпы ұзындығы 1,86 шақырым құрайды. Ені 35,5 метрлі 6 жолақты жолдың екі жағынан да су ағатын арықтар, жасыл аймақ, аяқжол салу көзделген. Құрылыс жұмыстары биыл аяқталады деп жоспарлануда.
Бүгінде Бәйдібек би даңғылы қаланың солтүстік бөлігіне өтетін жалғыз магистралды жол болып отыр. Осыған байланысты Шымкент зообағының тұсында көлік кептелісі уақыт өткен сайын көбеюде. Шымкент қаласының әкімдігі осы проблеманы шешу үшін бірқатар жобаларды жүзеге асыруда. Атап айтқанда, өткен 2022 жылы Қ.Төлеметов көшесінен бастап, Шымкент-сити шағын ауданына дейін Өтегенов көшесінің жалғасы салына бастады. Бұл құрылыс 2 кезеңнен тұрады. Оның алғашқысы өткен жылы салынып бітті. Яғни, Ақжайық шағын ауданындағы Сырым батыр көшесінен бастап, Шымкент-сити шағын ауданына дейінгі учаске көлік қозғалысы үшін ашық. Бұл кезеңдегі жолдың жалпы ұзындығы – 970 метр, ені 28 метрді құрайды.
Екінші бөлігі, яғни, Қ.Төлеметов көшесінен бастап Сырым батыр көшесіне дейінгі учаскеде мемлекет мұқтаждығына сатып алынуы тиіс нысандар болғандықтан құрылыс биылғы жылға өтпелі болды. Жұмыс 2023 жылдың соңына дейін толығымен аяқталады деп күтілуде. Бұл жерде жолдың ұзындығы – 970 метрге, ені 23,5 метрге тең. Автомобильдер төрт жолақта жүйткімек.
Осылайша, биыл Шымкент қаласының орталығын шаһардың солтүстік бөлігімен жалғап жатқан Бәйдібек би даңғылына Өтегенов көшесі балама болмақ. Асар, Шымкент-сити, Бозарық, Тұран шағын аудандарының тұрғындары орталыққа қарай осы жолмен де өту мүмкіндігіне ие болады.
Бәйдібек Би даңғылына тағы бір балама Бәйтереков көшесінің жалғасы болмақ. Яғни, Қайтпас шағын ауданындағы Ы.Алтынсарин көшесі кеңейтіліп, Бәйтереков көшесі Тұран шағын ауданына дейін жалғанатын болады. Өткен жылы бұл жобаның жобалық-сметалық құжаттамасы әзірленген. Жобаға сәйкес 60 нысанды мемлекет мұқтаждығына сатып алу көзделіп отыр. Құрылыс жұмыстары биыл басталады екен.
Шымкент қалалық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының деректеріне сүйенсек, биылғы жылы Ж.Адырбеков көшесін қайта құру жұмыстары толығымен аяқталады. Бұл көшенің Рысқұлов көшесінен бастап Жандосов көшесіне дейінгі бөлігі және Жібек жолы көшесінен бастап, Тәукехан даңғылына дейінгі бөлігінде жұмыстар толығымен аяқталған. Биыл Жібек жолы мен Жандосов көшелерінің аралығындағы бөлікте қайта құру жұмыстары жүріп, нысан биылғы жылдың соңына дейін пайдалануға беріледі деп күтілуде. Демек, жоғарыда аталған қос нысан пайдалануға берілген кезде Тәуке хан даңғылынан бастап, Тұран шағын ауданына дейін үздіксіз магистралды көшені бойлап жетуге мүмкіндік пайда болады.
Бәйдібек би – Арғынбеков қиылысындағы жолайрық құрылысы қаладағы жол құрылысы саласындағы ауқымды жобалардың қатарына кіреді. Бәйдібек би даңғылы мен Арғынбеков көшесінің қиылысындағы жолайрық құрылысы бүгінде қарқын алған. Үш деңгейден тұратын жолайрық 2022-2024 жылдар аралығында салынып, қаланың көлік қозғалысын реттеуге үлкен септігін тигізбек. Ауқымды жобаны іске асырудың нәтижесінде аталған көшелердің көлік өткізгіштік қабілеті екі есеге дейін артады. Жолайрықтың техникалық сипатына орай Бәйдібек би даңғылының 700 метрі, Арғынбеков көшесінің 921 метрі құрылыс аумағына енген. Жоба бойынша ені 80 метрлі төрт-алты жолақты автомагистраль салынып, жол жиегіне жаяу жүргіншілер және веложол төселеді. Биыл бірінші кезекте Бәйдібек би даңғылындағы эстакаданың құрылысы аяқталып, техникалық пайдалануға беріледі деген болжам бар. Ал, биылғы жылдың желтоқсан айында жолайрықты толығымен техникалық пайдалануға беру межеленген.
Шымкент қаласы әкімдігі жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасының дерегі бойынша, 2022 жылдың соңында асфальтбетон жамылғысы бар және қанағаттанарлық жағдайдағы жолдардың үлесі 67,4 пайызға жеткен. Жоғарыда баяндалған жұмыстарды атқарудың нәтижесінде бұл көрсеткішті 72 пайызға, ал, 2025 жылға қарай 85 пайызға жеткізу көзделіп отыр. Осының бәрі жергілікті биліктің тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыру мақсатында атқарып жатқан жұмыстары деп бағалауға болады.