ШЫМКЕНТТЕ ӨНДІРІСТІК ШЫҒАРЫНДЫЛАРДЫ БАҚЫЛАУҒА АРНАЛҒАН АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҮЙЕ ІСКЕ ҚОСЫЛДЫ

Шымкент – өндірісі қарқынды дамып келе жатқан мегаполис. Өндіріс көлемінің өсуі қала экологиясына түсетін жүктемені де ұлғайтты. Бұрын кәсіпорындар шығарындыларын өздері есептеп, қағаз жүзінде ұсынып келгендіктен, нақты бақылау мүмкіндігі шектеулі болды. Ал ауа сапасына қатысты тұрғындар шағымы, түтін, шаң, жағымсыз иіс, жылдан жылға азаймай келді. Соңғы жылдары бұл жүйе түбегейлі өзгерді десек болады. Қазақстан Экология және табиғи ресурстар министрлігі енгізген Автоматтандырылған жүйе мониторингі (АСМ) Шымкенттегі ірі өндіріс нысандарында толық жұмыс істей бастады. Бұл – зиянды заттардың ауаға таралуын тәулік бойы өлшеп, деректерді тікелей министрлікке жөнелтетін ең заманауи бақылау тетігі.

АСМ кәсіпорындардың құбырларына орнатылған датчиктер арқылы күкірт диоксиді, азот оксидтері, көміртек оксиді, қатты бөлшектер (PM2.5, PM10) және өзге де ластаушы заттардың нақты көлемін үздіксіз өлшейді. Сонымен бірге температура, қысым, газдың жылдамдығы және шығарындылар көлемі секілді техникалық параметрлер тіркеледі. Барлық көрсеткіш ешқандай түзетусіз, адам араласуынсыз ҚР Экология министрлігінің ақпараттық жүйесіне жіберіледі. Нормадан асып кеткен кез келген жағдай дереу белгі береді.

ҚР Экологиялық кодексінің 184-бабы 2-тармағына сәйкес, I санаттағы өнеркәсіп орындары шығарындылардың негізгі көздеріне АСМ орнатуға міндеттелген. Шымкентте бұл талапқа төрт кәсіпорын жатады екен. «Шымкентцемент», «Стандартцемент», «3-Энергоорталық» АҚ және «ПетроҚазақстан Ойл Продактс». 2025 жылы аталған кәсіпорындардың барлығы АСМ жүйесіне толық қосылып, деректер nbdecology.gov.kz платформасына тұрақты түрде жіберіліп отыр.

Шымкент қаласы бойынша Экология департаменті осы мәселеге орай «Шымкентцемент» ЖШС базасында пресс-тур ұйымдастырды. Журналистер, экология мамандары және сарапшылар АСМ-нің нақты жұмысымен танысып, бақылау орталығындағы деректерді талдады.