Ерекше жандарға ерекше көзқарас керек

Түркістан облысының тұрғындарының назарына  ерекше қажеттіліктері бар тұлғалардың әйелдермен және жастармен тең негізде биліктің өкілді тармағына қатысуын қамтамасыз ету, сондай-ақ олардың пікірін ескере отырып, оларды белсенді жұмысқа, қоғам өміріне тарту жөнінде мәліметтерді ұсынамыз.

Ерекше күтімді қажет ететін, мүмкіндігі шектеулі жандарға қамқорлық көрсету бойынша Еуропа елдері алда келеді. Қазақстан бұл елдерден тәжірибе жинап, үйренуде. Бүгінгі күні мүмкіндігі шектеулі жандар Еуропаның кинотеатрларына, кафелері мен мейрамханаларына еркін бара алады, өйткені бұл орындар арнайы пандустармен, автоматты есіктермен, лифттермен және мүмкіндігі шектеулі адамдардың қолайсыздықты сезінбеуіне көмектесетін басқа да пайдалы техникалық шешімдермен жабдықталған. Бұл заң деңгейіндегі бизнеске қойылатын талап. Қазақстан да бұл талаптарды енгізіп жатыр. Ең алдымен пандустар мен жол өткелдерін сол талаптарға сай ету шаралары іске асуда. Ол бойынша кеңес беріп, Еуропалық қауымдастық өкілдері де елге келіп, тексеріс жүргізіп тұрады. Әрине, олқылықтар да жоқ емес, алайды жөндеу іске асуда. Мысалы пандустар талапқа сай болмай жататын жайттар бар. Оны қалыпқа келтіру әр азаматтың борышы. Пандус орнатылған мекеме басшысына ескерту жасау немесе арнайы құзырлы органдарға хабарлама жіберуге болады. Пандус талапқа сай жөнделеді. Дәл сол сияқты қоғам мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған белгі тұрған жерге өз көлігін қоймайтын мәдениетке де үйрену үстінде. Бұл да мүмкіндігі шектеулі жандарға көрсетілетін бір қамқорлық десек те болады.

2001 жылы еуропалықтар арасында «мүмкіндігі шектеулі жандар болған кезде адамдар не сезінеді» деген тақырыпта жүргізілген социологиялық сауалнамалар адамдардың 20%-ға жуығы өзін жайсыз сезінетінін көрсеткен болатын. Дегенмен, қалған респонденттер мұны проблема ретінде қарастырмайтынын айтқан. Соңғы зерттеулер бұл көрсеткіштің бірте-бірте азайып бара жатқанын көрсетті және 2020 жылғы зерттеулерде бұл көрсеткіш бар болғаны 7 пайызды көрсеткен. Бұл қоғамда жүргізілген түсіндірме жұмыстарына және мемлекеттің қабылдаған заңдары мен бағдарламаларына тікелей байланысты. Қазақстан бұл тақырыпта ауқымды зерттеулерді әлі жүргізе қоймады, алайда бұл күн тәртібінде бар мәселе. Зерттеулердің нәтижесіне сай әрекет ету де өзінің жемісін берері анық.

Мүмкіндігі шектеулі жандарға қамқорлық көрсетумен қатар, білім беру, мамандық иесі атануға жағдай жасау маңызды. Қазақстан бұл тұрғыдан үлкен тәжірибеге ие емес. Сондықтан Германияның тәжірибесіне жүгіне алады. Германия үкіметі ерекше қорғауды қажет ететін жандарды әлеуметтік-еңбектік оңалтумен өте тиімді айналысады. Германия зейнетақы төлеуге қарағанда мамандандырылған оқыту мен жұмысқа орналастыру әлдеқайда тиімді деп санайды. Әр мүмкіндігі шектеулі жанның жағдайы оған ең қолайлы мамандықты анықтау үшін жеке қаралады. Одан кейін кәсіби бейімделу, оқыту, қажет болған жағдайда біліктілігін арттыру іске асады. Жұмыс берушілер мұндай қызметкерлерді жұмысқа алуға мүдделі, өйткені олар мемлекеттен субсидия алады. Мүмкіндігі шектеулі жандарды оқытуға арналған бағдарламалар екі айдан екі жылға дейін созылады және таңдалған мамандыққа сай іске асады. Бұл мақсатта Германияда арнайы 40-тан астам мамандық түрі белгіленіп алынған. Міне бұл Қазақстан игеруі тиіс, білуі қажет тәжірибенің бірі.