РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАР БАСТАУЫ

Қазақстан – халықаралық қоғамдастықта толеранттылыққа, конфессияаралық келісімге және халықтың біртұтастығына негізделген бірізді және жүйелі ішкі саясатты іске асырып отырған ел ретінде танымал.

Қоғамда діни толеранттылыққа негізделген қарым-қатынастарды қалыптастыруда және ауызбіршілікті құндылық ретінде түсіну мен қабылдауда дәстүрлі діндердің жетекшілері маңызды рөл атқарады. Бүгінде қоғамдық сананы қалыптастырудағы діннің рөлі, оның жасампаздық маңызы мол екендігін атап өту керек.

Дін дегеніміз тек сенім емес, ол – өмір сүру мәнері, рухани құндылықтар бастауы, моральдық нормалар жиынтығы, қарым-қатынас әдебі, жақсы мен жаманды, адал мен арамды ажыратушы қағидалар жүйесі. Бір сөзбен айтқанда, дін – рухани мәдениет феномені, ол қоғамдағы кез келген феноменнен анағұрлым бай, маңызды және ықпалды.

Жасампаз әлеуетке ие дін атаулыға «зорлық-зомбылық» ұғымы тән емес. Кез келген дін бірлікке, жақсылыққа шақырады. Мұсылман – ежелден мейірімділіктің үлгісі болып келді. Ол бүлік салуға бағытталған барлық әрекеттерді айыптайды.

Пайғамбарымыз (с.а.с.) Меккеден Мединеге көшкеннен кейін де ешкімді Исламды қабылдауға мәжбүрлемеген. Керісінше, ол адамдарға барлық басқа дін өкілдерімен жақсы қарым-қатынас орнату идеясын жеткізді. Өзінің бір хадисінде ол: «Егер сенің көршің мұсылман болмаса, оның сенде бір ақысы бар, ол – көрші ақысы. Ал егер көршің мұсылман болса, онда оның екі ақысы бар, олар – көрші ақысы мен мұсылмандық ақысы. Егер сенің көршің мұсылман және туысқан болса, онда оның саған қатысты үш түрлі ақысы бар – көршілік, туысқандық және ислам бойынша ақысы» дейді. Осылайша Пайғамбарымыз (с.а.с.) бізбен бірге бір қоғамда өмір сүретін әрбір адамның баршамыз сыйлауымыз тиісті болған белгілі бір құқықтары бар екенін ескертеді. Сондай-ақ, ол адам қай дінді ұстанса да біздің міндетіміз – онымен жақсы қарым-қатынаста болу.

Сонымен қатар, Пайғамбарымыздың (с.а.с.) басқа дін өкілдерінің құқығын сақтау және олармен жақсы қатынаста болу әрбір мұсылманның міндеті болып табылатыны туралы бұдан басқа да көптеген хадистері бар.

Зорлықпен, күшпен дінге шақыру исламға жат. Дүниежүзілік дін бетпердесін бүркенген радикализм, экстремизм, терроризм секілді жат дүниетанымдар «дінді күшпен жеткізу керек» деген түсінікте. Ол түсінікті жою дінді дұрыс түсінуден, дұрыс қабылдаудан басталмақ.

Қазіргі таңда өзекті тақырыптардың бірі – тұрмыстық зорлық-зомбылық. Оның ішінде әйелдерге жасалатын зорлық-зомбылық өкінішке қарай, басты орындарда. Әйел мәселесі қай қоғамда, қай кезеңде болмасын, өзіндік маңызға ие болған. Әрбір дін әйел затының отбасыдағы, қоғамдағы орны мен құқықтарына қатысты өзіндік көзқарасын білдірген. Соның ішінде әйелдер қауымының құқықтарын ерекше жоғары деңгейге көтерген және оның отбасыдағы міндеттерін белгілей отырып, қоғамдағы орнын айқындап берген ислам діні өзге діндерден оқ бойы озық тұрады. Ислам негіздері бойынша ерлер мен әйелдер Алла алдында тең. Мұхаммед пайғамбар хадистерінде отбасылық қатынастарда әйел затына мейіріммен, құрметпен қарау насихат етіледі. «Жәннат – аналардың басқан ізінің астында» деп әйел-ананың тұлғасы ерекше ұлықталады.

Басқа діндердің әйелдер туралы пайымдауларына назар аударсақ, кез келген діннің қасиетті кітабында әйелдердің орны ерлерден кем саналмағанына көз жеткізу қиын емес. «Құдай әйелдерді де ерлер секілді өзіне ұқсатып жаратқан» деген тұжырым Тәуратта, Інжілде кездеседі. Христиан діні де жеке тұлғалардың өзара теңдігін дәріптейді, иудей немесе пұтқа табынушы, құл немесе азат адам, еркек немесе әйел деп бөлудің жөн еместігін, Құдай алдында бәрінің бірдей екенін насихаттайды. Осы түсініктерден-ақ дінге «зорлық-зомбылық» ұғымының сай келмейтіндігін аңғара аламыз.

Дін – адамзаттың абыройын асыратын, рухани құндылықтарын байытып, нығайтатын қуатты күш екенін ұмытпауымыз керек. Сондай-ақ, ол ешқашан соғысқа шақырмайды, өлтіруді, жазықсыз адамдардың қанын төгуді үйретпейді. Міне, сондықтан да, біз бұл күшті әрбір қоғамдағы бейбітшілік пен келісімді қалыптастыруға, әрбір елдің гүлденуіне бағыттауымыз қажет. Осыған байланысты ислам өзара сыйластық пен өзара түсіністікті нығайтуда маңызды рөл атқарады.

Қасиетті Құран Кәрімнің «Бақара» сүресі, 256-аятында: «Дінде зорлық жоқ» деп анық баян еткен. Сол себепті, әрбір мұсылман пенде өз дінін бойына сіңірген көркем мінез арқылы насихаттап, қоғамда бейбітшілік орнатуға талпынғаны дұрыс.

Ш.ДОСАНБАЕВА,

облыстық дін істері басқармасы «Дін мәселелерін зерттеу орталығы»

КММ бөлім басшысы.