Тайғанақ тағдыр соқпағы

Жазушы Баян Тіленшина Оң­түстіктің тумасы, педагогтар от­басында дүниеге келген. Ма­мандығы физика-математика бол­са да, қаламгерліктен алыс емес. Бабасы Ғұмар Қараш аз ғана ғұмырында Алаштың бірлігін ойлап елге қызмет еткен  азамат.Артында аманат етіп жазып қал­дырған өлеңдері себеп болса ке­рек. Әкесі Тіленшин Кәрім 1935 жылы қазақ — өзбек орта мектебін ашып, ауыл мұғалімдерінің бі­лік­тілігін арттыру институтын құрған жан. Оңтүстіктің шам­шырағы десек те болғандай. Тек­тілердің тұяғы Баян прозалық туындыларға да қалам тербеді. Күрделі роман жазуға көп ізденді.Қаламгер шығармаларында қазақ отбасында әйел заты өмірдің тәрбиешісі, өмірдің анасы деп дә­ріптейді. Автордың «Қиямет қа­йым», «Сұрқия», «Ғибрат»  ро­­мандарындары да оқырман көзайымына айналған дүниелер.

… Алғашқы кітабы «Қиямет қайым» романына тоқтала кетсек, бұл шығармасында өмір соққысын көп жеген әйел тағ­дыры, адамдардың бір — біріне деген рахымшылдығы мен қа­йырымсыздығы туралы өр­нектелген. Шығарманың бас­ты ке­йіпкері Қызтумастың қиын­шылығы мол, бұралаң соқпақты өмірі туралы айтылады. Анасы Ұлтай қыз бала таба берге­сін әке­сі тепкінің астына алып, ниеті тура болмағасын тілдері шы­ғар-шықпастан шетінеп кете бе­ріпті. Жасы 60-тан асқан уа­ғында тәубесіне келіп әулие ара­­лап жүріп тапқан қызы.Атын Қызтумас деп қойған. Бала жасы-нан еркешора етіп, ерке­летіп тәр­биелегенмен, қатал тағ­дыры ба­сынан сипай қойған жоқ (Роман желісінде жеңгесінің қойған аты Аппақ-ай, ел айта келе Апақай атап кеткен атпен айтылады).

Бұл романда соғыс жылдары­ның қиын кезеңінде ерін ел қор­ғауға аттандырып үйелмелі-сү­йелмелі жеті баламен қалып кол­­­хоз жұмысындағы адал еңбектері және адамдар арасындағы абы­рой­лы іс­тері сөз етіледі. Шығармада бір кездері өздерінен пана іздеп келген колхоз басшы­сы Байжанның рахымсыздығы «Ит жоқта, шошқа үредінің» кебін кел­тіреді. Ел есеңгіреген шақ.

Ел ішінде өлім-жітім көбейіп  Қызтумас та бір қыз, бір бала­сынан басқасын жер қойнына бе­руі, оны тағдыр тартысымен қатар, жындануына әкеп соғады.Қор­ғансыз нәзік әйел тағдыр тау­қыметімен қатар, туыстық жа­ғынан жиеншар боп келетін Бай­жанның да озбырлығы, жанын аяздай қарығаны өте аянышты баяндалады. Шығарма мәңгілік тар­тыс, қарама-қайшылыққа толы өмірден құралған. Жаңа Ші­лік ауылдық кітапханасында оқыр­мандар арасында романның же­лісі таратылып айтылып, талдау жүргізілді.

Шығармадағы адам төзгісіз қиындыққа толы Қызтумастың тағ­дыры оқырман жүрегіне оңай тимегені анық. Сонымен қатар шығармада көмекке қолын созған періште сезімді жандар жоқ емес.Соңында жақсы жандардың ар­қасында Қызтумастың таңы да құланиектеніп атуы баяндалады.Қорыта айтқанда адамдар ара­сындағы дұрыс қарым-қатынас, тағдырдың бұралаң жолын түзей алатын құдіретті күш екені ай­қындалады.

… Ендеше оқырмандар сіз де қарап отырмаңыз. Бос уақы­ты­ңызды кітап оқуға арнап кітапты қолыңызға алыңыз.

Набаткүл Пошанова,

Жаңа Шілік ауылдық кітапхана меңгерушісі.