Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамыту бойынша қандай шаралар жасалынды

Бүгінде елімізде сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы дамытуға бағытталған іс-шаралар жүзеге асырылып жатыр. Олардың негізгі қағидалары – жемқорлыққа қарсы құндылықтарды сіңіру, моральға негізделген сенімді қалыптастыру және адамгершілікке бағытталған әдеттерді дамыту. Осы ретте Түркістан қаласының тұрғындарының назарына аталмыш тақырыптағы атқарылып жатқан шараларды ұсынамыз. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту жұмысы қазір бүкіл дүниежүзінде жалғасып жатыр және үнемі жетілдіріліп келеді. Дегенмен әлемде барлық елге оңтайлы сыбайлас жемқорлыққа қарсы механизмдердің бірегей жиынтығы жоқ. Әр елдің сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес әдістері әртүрлі және бірегей. Бұл ретте саяси және экономикалық тұрақтылыққа ғана емес, сонымен қатар әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерге, діни ерекшеліктер мен құқықтық мәдениет деңгейіне, сондай-ақ алып жатқан аумақ пен жер тығыздығына, халық санына да мән беріп, оларды ескеру керек.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің мәліметінше, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастырудағы негізгі шаралар мынадай: сыбайлас жемқорлыққа қарсы құндылықтарды сіңіру, тиісті моральдық сенімдерді, қасиеттер мен сезімдерді қалыптастыру, адамгершілік қажеттіктер мен әдеттерді дамыту, сыбайлас жемқорлыққа төзбеуді қалыптастыру, сыбайлас жемқорлықтың болу мүмкіндігін жою, жауапкершіліктің бұлтартпастығын анықтайтын шараларды жетілдіру, жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыруда азаматтық қоғамның рөлін күшейту, жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың орындалуын бақылау, жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органның қызметін одан әрі жетілдіру, мүдделер арасында қақтығыс болдырмау және оны шешу, кәсіпкерлік саладағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы қимылдардың орындалуын қадағалау, жемқорлыққа қатысты құқықбұзушылық туралы хабарлап отыру.

Агенттік мамандарының айтуынша, «Біз сыбайлас жемқорлыққа қарсымыз. Біз адалдық пен адалдықты жақтаймыз» деген сияқты мектептерде өтетін шаралар да жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыруға бағытталған. Агенттік өкілдері адамның жемқорлық жасау немесе жасамау деген таңдауы жазаның ауырлығымен таразыланбауы керек дейді.

“Сонда сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті қалыптастыру құндылықтарды өзгертіп, жемқорлыққа қарсы мәдениетті арттыру арқылы жүзеге асады. Адалдық, заңдылық және прагматизм әр адамның ішкі құндылығына айналуы керек. Қоғам сыбайлас жемқорлықты мәселелердің оңайлатылған шешімдерінің кепілі ретінде қабылдамауы керек. Достық қарым-қатынас пен протекционизмді еңбекпен үйлестірмеуі керек. Жұрттың жемқор шенеуніктерге белгілі бір сыны болуы керек. Адамның жемқорлық жасау немесе жасамау деген таңдауы жазаның ауырлығымен және қылмыс жасағаннан кейінгі пайдамен таразыланбауы керек”, – деп қосты агенттік өкілдері.

Сонымен қатар сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім мен тәрбиенің мәні қоғамның сыбайлас жемқорлыққа қарсы талаптарын әр адамның ішкі құндылығы мен наным-сеніміне айналдырудан туады. Олар жастардың кейінгі өмірінде адал компас ретінде қызмет етеді. Осы тұрғыда сыбайлас жемқорлыққа қарсы білім мен тәрбиені екі жақты процесс ретінде қарастыруға болады. Бір жағынан, адамның бойында моральдық мінез-құлық, принциптер мен нормалар туралы қажет білім мен түсінік қалыптасады. Екінші жағынан, сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбие адамның игерген адамгершілік сана элементтеріне сәйкес әрекет ету мен терең ішкі қажеттілігін қалыптастырудан тұрады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың тұжырымдамасында не бекітілген?

2022 жылғы 8 ақпанда Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның 2022-2026 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатының тұжырымдамасын бекітті. Бұл құжат мемлекеттің сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатындағы жаңа мақсаттар мен міндеттерді айқындайды. Осы бағдарламалық құжатқа сай, Қазақстан бүгінде сыбайлас жемқорлыққа жүйелі түрде қарсы тұрудан қоғамдық сананы түбегейлі өзгертуге, халықтың сыбайлас жемқорлықтың барлық түрінен бас тартуына көшуді мақсат етіп отыр. Құжатта Қазақстан сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдан қоғамдық сананы түбегейлі өзгертуге, халықтың сыбайлас жемқорлық пен непотизмнің кез келген түрінен бас тартуына және алдын алу шараларының басымдығына көшуге бағытталғаны атап өтілген.

Елімізде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мына тәсілдер негізінде жүзеге асады және барлық адамның заң мен сот алдында тең болуы маңызды. Сонымен қатар, мемлекеттік органдардың қызметін нақты құқықтық реттеу, мұндай қызметтің заңдығы мен ашықтығын, олардың мемлекеттік және қоғамдық бақылауын қамтамасыз ету және жеке және заңды тұлғалардың құқығы мен заңды мүдделерін, сонымен қатар мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық, саяси-құқықтық, ұйымдық-басқару жүйелерін қорғауға басымдық беру маңызды. Одан бөлек,  жеке және заңды тұлғалардың бұзылған құқығы мен заңды мүдделерін қалпына келтіру және сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқықбұзушылықтардың зиян зардаптарын реттеу және олардың алдын алу маңызды. Сондай-ақ, жеке қауiпсiздiктi қамтамасыз ету және сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқықбұзушылықтарға қарсы күресте жәрдемдесетін азаматтарды көтермелеу және  мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттi адамдар мен оларға теңестiрiлген адамдардың құқығы мен заңды мүдделерiн мемлекеттiң қорғауы, осы адамдарға жалақы мен жәрдемақылар белгiлеу, осы адамдар мен олардың отбасын лайық өмiр сүру деңгейiмен қамтамасыз ету басымдық береді. Одан бөлек, кәсiпкерлiк қызметтi мемлекеттiк реттеу жөнiндегi өкiлеттiктердi осындай қызметтi жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға беруге, сонымен қатар оларға бақылау мен қадағалауды жүзеге асыруға жол бермеу керек.

Сыбайлас жемқорлықпен күресу үшін әр азамат жеке өзі не істей алады?

Қазір Қазақстанның барлық мемлекеттік органы мен лауазымды тұлғалары «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» заңға сәйкес, өз құзыреті шегінде жемқорлықпен күресіп жатыр. Агенттік бұл заң азаматтардың құқығы мен бостандығын қорғауды, сонымен қатар сыбайлас жемқорлық көріністерінен туатын қатерлерден Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігін тиісінше қамтамасыз етуді көздейді дейді. Бұл ретте қоғамның өзі, әр азамат сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруға бел байламайынша және мемлекеттік басқару сауатты әрі нәтижелі болмаса, сыбайлас жемқорлықпен күрес нәтижелі болмайтынын атап өту керек. Сондықтан Қазақстан қоғамында сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананы қалыптастыру үшін білім мен тәрбие жұмысына үлкен мән беріледі. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің дерегінше, ол үшін азаматтық қоғам институттары мен мемлекет арасындағы сындарлы өзара іс-қимыл механизмін жетілдіру қажет.

“Азаматтық қоғам институттарын нығайту және дамыту, азаматтардың құқық мәдениеті деңгейін көтеру, қоғамда олардың азаматтық құқықтары мен міндеттері туралы қажет білімді тарату, осы ақпаратты күнделікті өмірде қолдану дағдыларын қалыптастыру маңызды. Әрбір азамат сыбайлас жемқорлықты өзінің азаматтық құқықтарының бұзылуы ретінде қабылдап, өз құқығын қорғай білуі керек. Осылайша ел азаматтары осы тұжырымдаманы жүзеге асыруға белсенді атсалысуы қажет. Қоғамда сыбайлас жемқорлықтың дамуына жағдай жасалмауы үшін әр азамат барлық шараны өзі де өміріне енгізіп, жүзеге асыруы керек”, – дейді агенттік өкілдері.