Қазақстанда мүгедектігі бар адамдар үшін салықтар мен мемлекеттік баждарды төлеу кезінде қандай жеңілдіктер қарастырылған?

Біздің мемлекетімізде мүгедектігі бар жандарға салық шегерімдерін алуға құқылы, көптеген мемлекеттік баждар мен бюджетке төленетін төлемдерден босатылған. Алайда заңның қыр-сырын бәрі бірдей біле бермейді. Мүмкіндігі шектеулі жандарға жәрдемақы тағайындаудың толықтай шарттарын Түркістандық оқырмандарымыздың назарына ұсынамыз.  «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» ҚР Кодексінің (Салық кодексі) 526-бабының 2-тармағы бойынша мүгедектігі адамдар жеке тұлғалардың мүлкіне салық төлеушілер болып табылмайды:тұрғын үй қоры, оның ішінде оның жанындағы құрылыстар мен құрылыстар алып жатқан жер учаскелеріне;үй жанындағы жер учаскесі;жеке үй (қосалқы) шаруашылығын, бау-бақша шаруашылығын және саяжай құрылысын жүргізу үшін берілген жер учаскелеріне, соның ішінде құрылыстарға алынған жерлерге;гараждар орналасқан жер учаскелеріне;барлық салық салу объектілерінің (тұрғын үйлер, ғимараттар, саяжай құрылыстары, гараждар, тұрақ орындары және өзге де құрылыстар, құрылыстар, үй-жайлар) жалпы құнынан республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарына қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 1500 еселенген мөлшері шегінде.

Салық кодексінің 490-бабының 3-тармағына сәйкес мүгедектігі бар адамдар меншігіндегі мотоколяскалар мен автомобильдер бойынша көлік құралдарына салық төлеушілер болып табылмайды – салық салу объектісі болып табылатын бір автокөлік құралы бойынша (қозғалтқышының көлемі 4 000 текше сантиметрден асатын жеңіл автомобильден басқа, оған қатысты уәкілетті мемлекеттік органда тіркеу әрекеттері жүргізілген көлік құралының меншік иесін ауыстыру, 2013 жылғы 31 желтоқсаннан кейін).Мүгедектігі бар адамның меншік құқығында салық кезеңі ішінде бірнеше автокөлік құралдары болған жағдайда, осы Ережелер есептелген салықтың ең көп сомасы бар автокөлік құралдарының біріне қатысты қолданылады.Салық кезеңі ішінде осы баптың 3 тармағының ережелерін қолдану құқығы туындаған немесе тоқтатылған жағдайда мұндай ережелер:құқық туындаған кезде-мұндай құқық пайда болған айдың 1-күнінен бастап салық кезеңі аяқталғанға дейін немесе мұндай құқық тоқтатылатын айдың 1-күніне дейін қолданылады;құқық тоқтатылған кезде-мұндай құқық тоқтатылатын айдың 1-күнінен бастап қолданылмайды.Осы бапқа сәйкес әлеуметтік саладағы қызметті жүзеге асыратын ұйымдар болып табылатын салық төлеушілер бюджетке төленуге жататын корпоративтік табыс салығының сомасын айқындаған кезде, осы Кодекстiң 302-бабына сәйкес есептелген корпоративтік табыс салығының сомасын 100 пайызға азайтады.

Осы Кодекстің мақсаттары үшін әлеуметтік салада қызметті жүзеге асыратын ұйымдарға Қазақстан Республикасының мүгедектігі бар адамдардың қоғамдық бірлестіктері және Қазақстан Республикасының мүгедектігі бар адамдардың қоғамдық бірлестіктері құрған, есепті салық кезеңі үшін, сондай-ақ есепті салық кезеңінің алдындағы салық кезеңі мынадай шарттардың біріне сәйкес келетін ұйымдар да жатады:1) жұмыскерлер болып табылатын мүгедектігі бар адамдардың орташа саны жұмыскерлердің жалпы санының кемінде 51 пайызын құрайды;2) жұмыскерлер болып табылатын мүгедектігі бар адамдардың еңбегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстар еңбекақы төлеу жөніндегі жалпы шығыстардың кемінде 51 пайызын (есту, сөйлеу, сондай – ақ көру қабілетінен айырылу бойынша мүгедектігі бар адамдар жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдарда-кемінде 35 пайызын) құрайды.

Жеке тұлғаның салық шегерімдерінің мынадай түрлерін қолдануға құқығы бар:

Жеке табыс салығын есептеу кезінде стандартты шегерімдерге — күнтізбелік жыл үшін айлық есептік көрсеткіштің 882 еселенген мөлшері осындай тұлғаның осы тармақшаны қолдану күніне не болып табылатындығы негізінде:бірінші, екінші немесе үшінші топтағы мүгедектігі бар адам;мүгедектігі бар бала.Егер жеке тұлғаның осы тармақшаны қолдану үшін бірнеше негіздері болған жағдайда, кірістерді алып тастау осы тармақшада белгіленген табыс шегінен аспауға тиіс;Күнтізбелік жыл үшін айлық есептік көрсеткіштің 882 еселенген мөлшері осы тармақшаны қолдану күніне осындай тұлға болып табылатындығының негізінде:мүгедектігі бар баланың ата – анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі-мүгедектігі бар әрбір осындай бала үшін ол он сегіз жасқа толғанға дейін;бала кезінен мүгедектігі бар адам себебі бойынша мүгедектігі бар адам деп танылған адамның әрбір осындай адам үшін оның өмір бойы ата – анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі.

Әлеуметтік салықты төлеушілер мынадай салық төлеушілер болып табылмайды: осы Кодекстің 290-бабы 3-тармағының талаптарына сәйкес келетін тірек-қимыл аппараты бұзылған, есту, сөйлеу, көру қабілетінен айырылған мүгедектігі бар адамдар жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдар.ҚР «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексінің 553-бабына сәйкес нөлдік мөлшерлеме мынадай адамдарды: мүгедектігі бар адамдарды, сондай-ақ бала кезінен мүгедектігі бар адамның ата-анасының бірін, мүгедектігі бар баланы: жылжымалы мүлік кепілін, кеменің немесе салынып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу кезінде қолданылады.Соттарда мемлекеттік баж төлеуден ҚР «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексінің 553 — бабына сәйкес талапкерлер – мүгедектігі адамдар, сондай-ақ бала кезінен мүгедектігі бар адамның ата-анасының бірі, мүгедектігі бар бала-барлық істер мен құжаттар бойынша босатылады. Мүгедектігі бар адамдардың қоғамдық бірлестіктері және (немесе) олар құрған, есту, сөйлеу, сондай – ақ көру қабілетінен айырылу бойынша мүгедектігі бар адамдардың кемінде 35 пайызы жұмыс істейтін ұйымдар-өз мүдделеріне сай талап қою кезінде.

Нотариаттық іс — әрекеттер жасау кезінде – мүгедектігі бар адамдар, сондай-ақ бала кезінен мүгедектігі бар адамның ата-анасының бірі, мүгедектігі бар бала-барлық нотариаттық іс-әрекеттер бойынша мемлекеттік бажды төлеуден босату.Зияткерлік меншік саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган заңды маңызы бар іс-әрекеттер жасаған кезде: қарттар мен мүгедектігі бар адамдар, қарттар мен мүгедектігі бар адамдарға арналған жалпы үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерде тұратын мүгедектігі бар адамдар, мүгедектігі бар адамдар, бала кезінен мүгедектігі бар адамның ата-анасының бірі, мүгедектігі бар бала, сондай-ақ мүгедектігі бар бала,мүгедектігі бар Чернобыл апатынан зардап шеккендер.

Қазақстан Республикасы азаматтарының паспорттары мен жеке куәліктерін, сондай — ақ шетел азаматының Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхатын және азаматтығы жоқ адамның куәліктерін беру кезінде-мүгедектігі бар адамдар, сондай-ақ бала кезінен мүгедектігі бар адамның, мүгедектігі бар баланың ата-анасының бірі, қарттар мен қарттарға арналған жалпы үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерде тұратын қарттар мүгедектік.

Жоғары сұранысқа ие мемлекеттік тіркеу нөмірлік белгілерін беруді қоспағанда, автомобильге, автомобильге тіркемеге, мотоциклге мемлекеттік тіркеу нөмірлік белгісін беру кезінде-мүгедектігі бар адамдар, сондай-ақ бала кезінен мүгедектігі бар адамның, мүгедектігі бар баланың ата-аналарының бірі.ҚР «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексінің 694-бабына сәйкес салық төлеуші мүгедек адамдардың еңбегіне ақы төлеуге жұмсалған шығыстардың 2 еселенген мөлшерінде және мүгедектігі бар адамдарға төленетін жалақыдан және басқа да төлемдерден есептелген әлеуметтік салық сомасының 50 пайызына салық салынатын табысты азайтуға құқылы.